13ο Βαρόμετρο για την υπεύθυνη οδήγηση

Το 13ο Βαρόμετρο για την υπεύθυνη οδήγηση του Ιδρύματος VINCI Autoroutes κατέληξε σε ανησυχητικά ευρήματα για τους νέους σε ηλικία οδηγούς, μεταξύ των οποίων πως το 23% των κάτω των 35 ετών βλέπει βίντεο οδηγώντας.

Παραμονές της γιορτής της Αναλήψεως, κατά την οποία αναμένεται έντονη κυκλοφορία στους ευρωπαϊκούς δρόμους, το Fondation VINCI Autoroutes δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα του 13ου Βαρομέτρου για την υπεύθυνη οδήγηση. Η μεγάλη ετήσια έρευνα, που διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Ipsos σε 12.400 άτομα από 11 ευρωπαϊκές χώρες, καταγράφει αντιπροσωπευτικές συμπεριφορές των Ευρωπαίων στο τιμόνι. Παράλληλα, επιτρέπει να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της επικίνδυνης οδήγησης και τις ορθές πρακτικές για να συμβάλλουμε κυρίως στον καλύτερο προσανατολισμό των μηνυμάτων πρόληψης.

Τα αποτελέσματα δείχνουν στους νέους κάτω των 35 ετών[1], ιδιαίτερα στους άνδρες, υπερεκπροσώπηση επικίνδυνης συμπεριφοράς που συνδέεται με τη χρήση κινητού (23% παρακολουθεί ταινίες ή βίντεο ενώ οδηγεί), την κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών και την οδήγηση σε κατάσταση υπνηλίας.
Ένα άλλο, επίσης, ανησυχητικό φαινόμενο: σχεδόν 1 στους 3 οδηγούς ηλικίας 16 έως 24 ετών δεν φοράει ζώνη ασφαλείας, παρόλο που αυτός ο κανόνας είναι απαραίτητος για την απόκτηση άδειας οδήγησης.

Ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο αυτού του βαρομέτρου είναι η γενικευμένη χρήση των τηλεφώνων με το σύστημα Bluetooth: ενώ περισσότεροι από 1 στους 2 οδηγούς (56%) τηλεφωνούν με αυτόν τον τρόπο ενώ οδηγούν, το 71% από αυτούς δεν θεωρεί αυτήν την πρακτική επικίνδυνη και το 18% έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της χρήσης του.

Η έκδοση του 2023 δείχνει επίσης μια αυξανόμενη χαλάρωση των οδηγών σχετικά με την τήρηση του Κώδικα οδικής κυκλοφορίας και τον σεβασμό των άλλων χρηστών. Οι συνέπειες αυτής της χαλάρωσης είναι πολύ αισθητές καθώς το 84% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι έχει ήδη φοβηθεί την επιθετική συμπεριφορά άλλων οδηγών – ένα πολύ υψηλό ποσοστό που δεν έχει μειωθεί από το 2019.

13ο ΒΑΡΟΜΕΤΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΟΔΗΓΗΣΗ

Κυριότερα αποτελέσματα για την Ευρώπη και την Ελλάδα (τα στοιχεία για την Ελλάδα σε παρένθεση)

Οι τηλεφωνικές συνομιλίες και η χρήση smartphone κατά την οδήγηση είναι σχεδόν καθολικές

• Το 76 % των Ευρωπαίων οδηγών χρησιμοποιεί το smartphone ή προγραμματίζει το GPS ενώ οδηγεί (84% των Ελλήνων)
• Το 66 % τηλεφωνεί ενώ οδηγεί (76 %), εκ των οποίων το 42% τακτικά (44 %), δηλαδή +5 μονάδες σε σχέση με το 2018
  • Αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες: Το 77 % κάτω των 35 ετών (78 %) και το 55 % άνω των 55 ετών (70 %) τηλεφωνεί ενώ οδηγεί.
  • Η χρήση του κινητού στο αυτοκίνητο έχει σε μεγάλο βαθμό ιδιωτικό χαρακτήρα: αφορά το 82 % των οδηγών γενικά (79 %), και το 69 % των στελεχών[2](63 %).
  • Η χρήση του Bluetooth είναι γενικευμένη και η επικινδυνότητά της υποτιμάται: Το 56 % (58 %) των οδηγών τηλεφωνεί με το σύστημα Bluetooth. Ανάμεσα σε αυτούς, το 71 % (70 %) δεν θεωρεί επικίνδυνη αυτήν την πρακτική, ενώ το 18 % (20 %) έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της χρήσης του τηλεφώνου.
  • Το 22 % των οδηγών που εργάζονται συμμετέχει σε τηλεφωνικές επαγγελματικές συσκέψεις (22 %) κατά την οδήγηση. Ανάμεσα σε αυτούς, το 40 % δεν θεωρεί επικίνδυνη αυτήν την πρακτική (33 %), ενώ το 44 % (34 %) έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της χρήσης του τηλεφώνου στο τιμόνι.

Αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες, φάρμακα: συμπεριφορές που είναι λιγότερο μεμονωμένες από όσο φαίνεται αλλά που αφορούν ιδιαίτερα τους νέους άνδρες

• Το 7 % των Ευρωπαίων οδηγών (9 %) – μάλιστα το 17 % των ανδρών κάτω των 35 ετών (11 %) – παραδέχεται ότι οδηγεί σε κατάσταση μέθης.
• Το 11 % των οδηγών δηλώνει ότι έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ (15 %). Ποσοστό που φτάνει το 25% των ανδρών κάτω των 35 ετών (21 %).
• Το 10 % (7 %) – και 20 % (14 %) των ανδρών κάτω των 35 ετών – οδηγεί έχοντας καταναλώσει φάρμακα που μπορούν να μειώσουν την προσοχή του.
• Το 5 % (4 %) – και 17 % (6 %) των ανδρών κάτω των 35 ετών – οδηγεί έχοντας καπνίσει κάνναβη ή έχοντας καταναλώσει ναρκωτικές ουσίες.

Υπνηλία: συνειδητοποίηση του κινδύνου που εντοπίζεται κυρίως στον αυτοκινητόδρομο και μέτρα πρόληψης που δεν έχουν ακόμη υιοθετηθεί επαρκώς

• Το 7 % (4 %) των Ευρωπαίων οδηγών αναγνωρίζει την υπνηλία ως μία από τις κύριες αιτίες θανατηφόρων ατυχημάτων στους δρόμους γενικότερα και το 20 % (11 %) στον αυτοκινητόδρομο.
• Το 26 % (26 %) έχει την εντύπωση ότι έχει αποκοιμηθεί για ελάχιστα δευτερόλεπτα στο τιμόνι.
• Περισσότεροι από 1 στους 6 οδηγούς (15 %, 20 %) έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της υπνηλίας.
• 3 ώρες και 12 λεπτά (3 ώρες και 24 λεπτά) είναι ο μέσος χρόνος οδήγησης πριν το διάλειμμα κατά τη διάρκεια μίας μεγάλης διαδρομής, δηλαδή μία διάρκεια οδήγησης πολύ παραπάνω από τις συνιστώμενες 2 ώρες.

Επιθετική συμπεριφορά κατά την οδήγηση: οι ίδιοι οι οδηγοί θύματα της απείθειάς τους

• Το 52 % αναγνωρίζει ότι εξυβρίζει τους άλλους οδηγούς (63 %).
• Το 50 % κορνάρει άσκοπα στους οδηγούς που τους εκνευρίζει (60 %).
• Το 22 % κατεβαίνει από το αυτοκίνητο για να διαπληκτιστεί με άλλο οδηγό (24 %).
• Το 84 % των Ευρωπαίων οδηγών έχουν φοβηθεί την επιθετική συμπεριφορά άλλων οδηγών (86 %).
  Ένα πολύ υψηλό ποσοστό που δεν έχει μειωθεί από το 2019.

Μη τήρηση του Κώδικα οδικής κυκλοφορίας: παραβάσεις υπό την κάλυψη της αμέλειας

• Το 22 % των Ευρωπαίων οδηγών δηλώνει ότι κάποιες φορές δεν δένει τη ζώνη ασφαλείας (44 %).
• Το 30 % κάτω των 35 ετών (41 %) και μάλιστα το 32 % των νέων από 16 έως 24 ετών (37 %).
• Πάνω από 8 οδηγοί στους 10 (84 %) ξεπερνάει κατά λίγα χιλιόμετρα/ώρα το όριο ταχύτητας (79 %).
• Το 18 % έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της υπερβολικής ή ακατάλληλης ταχύτητας (22 %).

Ασφάλεια του προσωπικού στον αυτοκινητόδρομο: η αμέλεια των οδηγών μπορεί να αποβεί μοιραία

• Το 51 % ξεχνά να επιβραδύνει όταν πλησιάζει σε εργοτάξιο (46 %).
• Το 57 % δεν τηρεί τις αποστάσεις ασφαλείας (XX %).

ZOOM – ΝΕΑΡΟΙ ΟΔΗΓΟΙ

Υπερσυνδεδεμένοι, εθισμοί, έλλειψη ύπνου, τόσοι πολλοί παράγοντες που εκθέτουν ιδιαίτερα τους νέους στον κίνδυνο ατυχημάτων στον δρόμο

Ενώ είναι ως επί το πλείστον αρχάριοι οδηγοί και μερικές φορές διαθέτουν προσωρινή άδεια οδήγησης, πολλοί νέοι κάτω των 35 ετών συνειδητά ή ασυνείδητα επιτρέπουν στους εαυτούς τους ελευθερίες σε σχέση με τον Κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Όπως επισημαίνει ο David Le Breton, ο Κώδικας οδικής κυκλοφορίας «βιώνεται [από τον νεαρό] ως μια αφόρητη δυσφορία που του αφαιρεί τη δυνατότητα της δικής του αξιολόγησης των περιστάσεων, και έτσι στη συνέχεια γίνεται αντικείμενο μόνιμης επανερμηνείας»[3].

Πρώτο σημάδι αυτής της επιθυμίας για παραβίαση των κανόνων: η μη χρήση της ζώνης ασφαλείας φτάνει το 30 % στα άτομα κάτω των 35 ετών (41 %), και μάλιστα το 41 % στους άνδρες 16 έως 24 ετών (47 %), παρόλο που η τήρηση αυτού του κανόνα πρέπει να είναι πλήρως ενσωματωμένη για την απόκτηση της άδειας οδήγησης.

Ένας άλλος δείκτης της επιθυμίας αυτοαξιολόγησης του κινδύνου που προκύπτει: η κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών και φαρμάκων, η οποία φτάνει σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα μεταξύ των νεότερων, ιδιαίτερα των ανδρών.
Έτσι, στους άνδρες κάτω των 35 ετών:

• Το 17 % (21 % των 16 έως 24 ετών) παραδέχεται ότι κάποιες φορές οδηγεί σε κατάσταση μέθης έναντι 7 % του συνόλου των οδηγών (11 % – 12 % των 16 έως 24 ετών – έναντι 9 % του συνόλου των οδηγών) .
• Το 25 % δηλώνει ότι έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ (21 %).
• Το 20 % οδηγεί έχοντας καταναλώσει φάρμακα που μπορούν να μειώσουν την προσοχή του – έναντι 10 %  (14 % έναντι 7 %).
• Το 17 % (21 % των 16 έως 24 ετών) οδηγεί έχοντας καπνίσει κάνναβη ή έχοντας καταναλώσει ναρκωτικές ουσίες – έναντι 5 % του συνόλου των οδηγών (6 %- 9 % των 16 έως 24 ετών – έναντι 4 % του συνόλου των οδηγών).

Ακόμη ένα παράδειγμα, αυτό των αναλύσεων της Jocelyn Lachance, λέκτορα κοινωνιολογίας[4], κατά τις οποίες οι νεαροί δυσκολεύονται να απομακρυνθούν από τον «ψηφιακό σύντροφο του δρόμου» όταν οδηγούν. Ο κίνδυνος αποσύνδεσης πολύ συχνά υπερτερεί στα μάτια τους έναντι του κινδύνου έλλειψης συγκέντρωσης τον οποίο τείνουν να υποτιμούν πολύ.

Έτσι, μεταξύ των οδηγών κάτω των 35 ετών:

• Το 66 % τηλεφωνεί κατά την οδήγηση χρησιμοποιώντας το σύστημα Bluetooth (64 %) και μεταξύ αυτών, το 67 % κρίνει ότι δεν είναι επικίνδυνο(72 %).
• Το 43 % στέλνει ή διαβάζει SMS ή e-mails (35 % , 44 % των 16 έως 24 ετών, 35 %), ενώ το 77 % κρίνει ότι αυτό είναι επικίνδυνο (73 %).
• Το 23 % παρακολουθεί ταινίες ή βίντεο ενώ οδηγεί (10 %, 38 % στους άνδρες 16 έως 24 ετών, 18 %), όμως μεταξύ αυτών, μόνο το 71 % θεωρεί αυτήν την πρακτική επικίνδυνη (63 %).
• Το 23 %, δηλαδή σχεδόν 1 στους 4, έχει ήδη, ή παραλίγο να έχει, ατύχημα εξαιτίας της χρήσης του τηλεφώνου στο τιμόνι (26 %).

Επιπλέον, το 54% των νέων από 16 έως 24 ετών συνεχίζουν την οδήγηση αν και νιώθουν πολύ κουρασμένοι (42 %). Ωστόσο, αυτή η ηλικιακή ομάδα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε μία χρόνια έλλειψη ύπνου[5], γεγονός που εκδηλώνεται στα αποτελέσματα αφού το 35% έχει ήδη την εντύπωση ότι έχει κοιμηθεί κατά την οδήγηση, δηλαδή 9 μονάδες περισσότερο από το σύνολο των οδηγών (29 %, 3 μονάδες περισσότερο).

• Το 26 % είχαν, ή παραλίγο να έχουν, ατύχημα εξαιτίας της υπνηλίας – έναντι 15 % του συνόλου των οδηγών (24 % έναντι 20 % ).

Παρόλα αυτά, οι νέοι δεν ξεχωρίζουν από το σύνολο των οδηγών όσον αφορά την υπερβολική ταχύτητα και την επιθετική συμπεριφορά. Ωστόσο, τείνουν να είναι λίγο λιγότερο ικανοποιημένοι από τον εαυτό τους σε σχέση με τους μεγαλύτερους.

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΦΟΡΕΩΝ

Η Bernadette Moreau, εκπρόσωπος του Fondation VINCI Autoroutes, δήλωσε: “Οι οδηγοί αν και γνωρίζουν τους κινδύνους της χρήσης κινητού κατά την οδήγηση, της έλλειψης ύπνου ή της κατανάλωσης αλκοόλ ή ναρκωτικών, ωστόσο δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να αποδεχτούν τους περιορισμούς που είναι εγγενείς στην οδήγηση ενός οχήματος. Ιδιαίτερα οι νέοι αναζητούν μία μέση οδό μεταξύ των απαιτήσεων της κοινωνικής ζωής και της ασφαλούς οδήγησης, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι διακινδυνεύουν”.

Ο Παναγιώτης Παπανικόλας, Διευθυντής Ελλάδος VINCI Concessions / Μέλος Δ.Σ. Ιδρύματος VINCI Autoroutes, δήλωσε: “Πρώτιστη προτεραιότητα κάθε παραχωρησιούχου οδικής υποδομής είναι η ασφάλεια των χρηστών. Ως μέλη του δικτύου της VINCI Highways, η Ολυμπία Οδός και η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, αξιοποιούν στο έπακρο τη γνώση που μας προσφέρουν οι έρευνες στις οποίες επενδύει ο όμιλος VINCI. Τα ευρήματα του φετινού Ευρωβάρομετρου οδικής ασφάλειας επαναφέρουν κρίσιμα ζητήματα ασφαλούς οδήγησης και αναδεικνύουν νέους κινδύνους, όπως η σταθερά αυξανόμενη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών κατά την οδήγηση. Το συμπέρασμα είναι ότι όλοι οι δρώντες στο πεδίο της οδικής ασφάλειας, οφείλουμε να ανανεώσουμε τη δέσμευση και τις γνώσεις μας, υπηρετώντας τη ζωή και την ακεραιότητα των χρηστών του δρόμου”.

Η Βασιλική Δανέλλη – Μυλωνά, Πρόεδρος Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς», δήλωσε:”Πολύ ανησυχητικά είναι τα αποτελέσματα της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου του 2023 για την υπεύθυνη οδήγηση. Πέρα από τη χρήση του κινητού και τη σύνδεση σε κοινωνικά δίκτυα κατά την οδήγηση, καταδεικνύεται ότι μέτρα που θεωρούνται αυτονόητα φαίνεται να μην τηρούνται από τους οδηγούς, καθιστώντας την οδήγηση ιδιαίτερα επικίνδυνη. Χαρακτηριστική είναι επίσης η μεγαλύτερη χαλάρωση έναντι μέτρων όπως η χρήση ζώνης ασφαλείας, η μη-παραβίαση των ορίων ταχύτητας, η μη-τήρηση αποστάσεων ασφαλείας, η υπνηλία και η μη-κατανάλωση αλκοόλ  σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, όπως και το ότι εν γένει οι οδηγοί, παρότι επιθετικοί οι ίδιοι, θεωρούν ότι “οι άλλοι φταίνε”.

[1]Το 2021, το 30,7% των ανθρώπων που σκοτώθηκαν στον δρόμο ήταν νέοι ηλικίας 18 έως 34 ετών, παρόλο που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 20% του γαλλικού πληθυσμού. Πηγή: ONISR – Η οδική ασφάλεια στη Γαλλία. Έκθεση ποσοστών ατυχημάτων για το έτος 2021.

[2] Διοικητικά στελέχη, διευθυντές, διανοητικά επαγγέλματα.

[3] Les jeunes au volant, Εκδόσεις Érès – 2022

[4] Συνέδριο-συζήτηση σχετικά με τους νέους στο τιμόνι που διοργανώθηκε από το ίδρυμα Fondation VINCI Autoroutes τον Μάρτιο 2022

[5] Μελέτη για τον ύπνο στους εφήβους που δημοσιεύτηκε από το ίδρυμα Fondation VINCI Autoroutes τον Φεβρουάριο 2023: «Κιρκάδιοι ρυθμοί, τελετουργίες και ύπνος στην εφηβεία και αντίληψη κινδύνου: μια οικογενειακή προσέγγιση».