Του Δημήτρη Τσουκαλά
H κινητικότητα (mobility) ως έννοια και ως πρακτική αλλάζει τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Το μέλλον φαίνεται πως περιλαμβάνει διαφορετικά και ποικίλα μοντέλα mobility management, με όρους που έχουν να κάνουν κυρίως με τη «χρήση» και όχι τόσο με την «ιδιοκτησία». Παράλληλα, η προσπάθεια για πιο πράσινες λύσεις όσον αφορά τους κινητήρες και τα καύσιμα που χρησιμοποιούν αυξάνεται, οι τεχνολογικές λύσεις που εφαρμόζονται εξελίσσονται, η διασύνδεση επικρατεί και η εποχή της πλήρους αυτόνομης οδήγησης φαντάζει πλέον εξαιρετικά κοντινή. Ένας νέος κόσμος ξεπροβάλλει, έτοιμος να ανατρέψει τις παγιωμένες νόρμες.
Ένα νέο τοπίο διαμορφώνεται
Αυτόνομα οχήματα, πράσινη και βιώσιμη κινητικότητα, νέες τεχνολογίες, εξελιγμένες υπηρεσίες και ευέλικτα business models. Το mobility αλλάζει ραγδαία και όλα δείχνουν πως οδεύουμε σε μια καινούργια και πολύ διαφορετική εποχή.
Ηλεκτροκίνητα οχήματα χωρίς οδηγούς, με ανεπτυγμένα τεχνολογικά συστήματα επικοινωνίας και διασύνδεσης με άλλες συσκευές και «σταθμούς», τα οποία δεν μας ανήκουν 100% και τα χρησιμοποιούμε μόνο όποτε τα έχουμε ανάγκη, «αφήνοντάς» τα σε άλλους τις υπόλοιπες ώρες. Μπορεί να μην είναι η ακριβής περιγραφή της ισχύουσας πραγματικότητας ακόμη, αλλά οδεύουμε ταχύτατα προς τα εκεί και το πρόσφατο Global Fleet Conference 2018, που διοργάνωσε στη Ρώμη η Nexus Communication, το κατέδειξε σε μεγάλο βαθμό. Το Business News Magazine και η Direction Business Network ως αποκλειστικός συνεργάτης της Nexus για την Ελλάδα, βρέθηκαν στη Ρώμη και μεταφέρουν όσα συζητήθηκαν και αναφέρθηκαν για το μέλλον του mobility.
Η μεγάλη εικόνα
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως γενικότερα ο κόσμος δείχνει ότι πρόκειται να αλλάξει ριζικά μέσα στα επόμενα χρόνια, επηρεάζοντας, φυσικά, σχεδόν κάθε παράμετρο του βίου μας. Δεν είναι τυχαίο πως το πρόσφατο Global Fleet Conference 2018, ξεκίνησε με μια συζήτηση σχετικά με τις μακρο-οικονομικές εκτιμήσεις για το άμεσο μέλλον και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν αυτές οι εξελίξεις να επηρεάσουν την αγορά της αυτοκινητοβιομηχανίας, του fleet management και του urban mobility. Σύμφωνα με τον Bruno Colmant, που είναι head of macro research & executive board member στην Bank Degroof Petercam, μεταξύ των παραγόντων που επηρεάζουν, συμπεριλαμβάνονται τα ανθρώπινα δημογραφικά, η παγκόσμια οικονομία, η κλιματική αλλαγή και οι τεχνολογικές εξελίξεις.
Σύμφωνα με την παρουσίαση και όσον αφορά τα δημογραφικά, αυξάνονται σταθερά τέσσερις επιμέρους παράμετροι: ο πληθυσμός, ο αριθμός των ανθρώπων σε αστικά κέντρα, η μέση ηλικία των κοινωνιών και το ποσοστό των ανθρώπων που εργάζονται από τα σπίτια τους. Υπολογίζεται πως μέχρι το 2040, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει αυξηθεί κατά 29% και θα έχει ανέλθει στα 8,9 δισ. σε σχέση με τα σημερινά 7 δισεκατομμύρια. Το ποσοστό αυτών που θα ζουν σε αστικές περιοχές, ενώ σήμερα κυμαίνεται περί το 50%, τότε θα αγγίζει το 65%, ενώ το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού θα είναι κυρίως ζήτημα στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Κίνα και τη Ρωσία. Μάλιστα, ο κ. Colmant επεσήμανε πως ο πληθυσμός αυτός έχει αντιμετωπίσει δύο οικονομικές κρίσεις (2000 και 2008) και πλέον αποταμιεύει σε μεγαλύτερο βαθμό χρήματα εν όψει της συνταξιοδότησής του σε σχέση με άλλες γενιές στο παρελθόν, γεγονός που, σύμφωνα με τον κ. Colmart, καθυστερεί σε κάποιο βαθμό την οικονομική ανάπτυξη σήμερα. «Εντούτοις αυτή η προετοιμασία, σε συνδυασμό με τα χαμηλά επιτόκια, μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μιας μελλοντικής κρίσης και θεωρώ πως θα πρέπει να αναμένουμε νέα πράγματα μέσα στα επόμενα χρόνια χάρη στις καινοτόμους ιδέες της νεότερης γενιάς», ανέφερε επίσης, επισημαίνοντας πως αυτές οι ιδέες δεν περιορίζονται μόνο στις ανεπτυγμένες οικονομίες.
Με βάση τα παραπάνω, τόνισε πως όταν εστιάζουμε στις αγορές των οχημάτων και του mobility, παρατηρούμε πως η γήρανση του πληθυσμού και η αύξηση αυτών που εργάζονται από το σπίτι τους, οδηγούν στη μείωση της ζήτησης για οχήματα. Γι’ αυτό υπογράμμισε πως οι επαγγελματίες σε αυτούς τους χώρους θα πρέπει να προετοιμάζονται για τη μετάβαση σε μια «κοινωνία διαμοιρασμού» (sharing society) με διάφορες μορφές (π.χ Uber Pool, peer-to-peer sharing, bike-sharing), οι οποίες στην πλειονότητά τους υποστηρίζονται από νεαρούς entrepreneurs.
Βέβαια, από την άλλη, θα πρέπει επίσης να σημειωθεί πως έρευνες δείχνουν πως μέχρι το 2025, περίπου 500 εκατ. άνθρωποι σε αναπτυσσόμενες οικονομίες θα έχουν μετακινηθεί στη μεσαία τάξη και αυτή η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης θα έχει σαν αποτέλεσμα αφενός την άνοδο της ζήτησης για καταναλωτικά αγαθά και τεχνολογία, αφετέρου την αύξηση του αριθμού των οχημάτων στο δρόμο. Σύμφωνα με έρευνα που αναφέρει το World Economic Forum, ο αριθμός των αυτοκινήτων που θα κυκλοφορούν διεθνώς στους δρόμους το 2040 θα προσεγγίζει τα δύο δισεκατομμύρια.
Ο κ. Colmant κατέδειξε, επίσης, πως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι η κλιματική αλλαγή. Τόνισε, όμως, πως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν αποτελούν πανάκεια, ενώ υπογράμμισε πως «η εξαγωγή ακατέργαστων υλικών δεν θα λύσει το πρόβλημα». Ολοκληρώνοντας την παρουσίασή του, ο Colmart συμβούλευσε όσους κινούνται στο χώρο του αυτοκινήτου και γενικότερα σε σχετικούς με οχήματα κλάδους, να προγραμματίζουν με στόχο την αγορά που θα διαμορφωθεί μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, αλλά παράλληλα να είναι προετοιμασμένοι για συνεχείς αλλαγές και ανακατατάξεις.
Οι τάσεις σήμερα
Πέρα από τις προβλέψεις για το μέλλον, το Global Fleet Conference ασχολήθηκε και με τις τάσεις που υπάρχουν σήμερα όσον αφορά την αγορά mobility σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και Κίνα, με τη σχετική ομιλία του Managing Director της Dataforce, Marc Odinius, να παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Αρχικά καταπιάστηκε με το ζήτημα των εναλλακτικών κινητήρων και αναρωτήθηκε εάν βρίσκονται σε πορεία ανόδου ή όχι. Πρόκειται για «καυτό» θέμα εδώ και αρκετό καιρό και η πρόσφατη μεγάλη συζήτηση σχετικά με τις απαγορεύσεις του diesel αλλά και τα σκάνδαλα γύρω από τις εκπομπές ρύπων, το έχουν καταστήσει ακόμη πιο επίκαιρο. Δεν είναι τυχαίο πως οι περιβαλλοντικοί νόμοι, για παράδειγμα, συνεχώς αυξάνονται σε όλο τον κόσμο: τα οχήματα όλο και περισσότερο φορολογούνται με βάση τις εκπομπές ρύπων ή «εξορίζονται» από το κέντρο των πόλεων. Ο αριθμός των χωρών που έχουν ανακοινώσει περιορισμούς στους κινητήρες καύσης (combustion engines) αυξάνεται σταθερά και πλέον σε αυτές περιλαμβάνονται η Ιρλανδία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Γαλλία, το Ισραήλ και η Ινδία. Η Νορβηγία, μάλιστα, θα είναι η πρώτη που θα καταργήσει τους κινητήρες εσωτερικές καύσης ΙCE (Internal Combustion Engines) από το 2025. Επίσης, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία έχουν ψηφίσει νόμους που απαγορεύουν την πώληση οχημάτων που χρησιμοποιούν βενζίνη και πετρέλαιο μετά το 2040.
Το ζήτημα των καυσίμων
Άμεσα συνδεδεμένο με το θέμα των κινητήρων είναι το ζήτημα των καυσίμων που χρησιμοποιούνται. Σύμφωνα με την Dataforce, τόσο στα ιδιωτικής χρήσης οχήματα όσο και στους εταιρικούς στόλους το μερίδιο του diesel είναι σε κάμψη και αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο. Βέβαια η εικόνα διαφέρει από αγορά σε αγορά. Στην Ευρώπη και όσον αφορά τους εταιρικούς στόλους, το 60% των οχημάτων χρησιμοποιούν diesel και το 32% «καίνε» βενζίνη (petrol). Το υπόλοιπο 8% αφορά εναλλακτικούς κινητήρες και καύσιμα. Από την άλλη, όμως, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική στα οχήματα ιδιωτικής χρήσης. Συγκεκριμένα, το 60% σε αυτή την περίπτωση χρειάζονται βενζίνη και το 34% diesel. Oι εναλλακτικοί κινητήρες, όπως βλέπουμε, ακόμη διατηρούν μονοψήφιο μερίδιο και στις δύο κατηγορίες στην Ευρώπη, αλλά συνεχώς κερδίζουν έδαφος.
Στις ΗΠΑ, τα μερίδια είναι σχεδόν τα ίδια, τόσο στην αγορά των εταιρικών στόλων όσο και σε αυτήν των οχημάτων ιδιωτικής χρήσης. Περίπου το 92-93% των οχημάτων χρειάζονται βενζίνη, λίγα «καίνε» diesel και το μερίδιο των εναλλακτικών κινητήρων είναι σχεδόν το ίδιο. Στην κινεζική αγορά εντυπωσιακό είναι το μερίδιο αγοράς των ηλεκτρικών οχημάτων. Είναι σχετικά χαμηλό στα οχήματα ιδιωτικής χρήσης (σε αντιστοιχία και με τον υπόλοιπο κόσμο), αλλά ανέρχεται σε περίπου 10% όταν εξετάζονται οι εταιρικοί στόλοι, σε μια εξέλιξη που οφείλεται, μάλλον, στην απόφαση της χώρας να αυξηθούν τα ηλεκτρικά οχήματα του κρατικού μηχανισμού. Τέλος, στην αγορά της Αυστραλίας το μερίδιο των εναλλακτικού τύπου καυσίμων είναι πολύ χαμηλό και στις δύο κατηγορίες, όπου η βενζίνη επικρατεί με μερίδιο κοντά στο 71% και το diesel ακολουθεί με επιδόσεις που κυμαίνονται περί το 25%.
Τα αυτοκίνητα θα αλλάξουν…
Το ζήτημα απασχόλησε και τον Giorgio Elefante, Advisory Partner and Automotive Industry Leader for Italy της PwC, ο οποίος στην παρουσίασή του τόνισε πως από τη σκοπιά των οχημάτων, οι κινητήρες εξελίσσονται, η συνδεσιμότητα (connectivity) αναπτύσσεται και η εποχή των αυτόνομων οχημάτων πλησιάζει. Όπως ανέφερε, σε παγκόσμιο επίπεδο οι εναλλακτικοί κινητήρες σε νέα αυτοκίνητα πρόκειται να εκτιναχθούν από το 5% που καταγράφηκε πέρυσι στο 15% το 2024. Επίσης, το μέσο μέγεθος κυβισμού θα μικρύνει και περισσότερα οχήματα πρόκειται να αποκτήσουν αυτόματο κιβώριο ταχυτήτων. Ακόμη εκτίμησε πως το μερίδιο αγοράς των SUVS θα συνεχίσει να μεγαλώνει, ενώ αντιθέτως η χρήση diesel δεν έχει φτάσει ακόμη στο χαμηλότερο σημείο της. Επιπρόσθετα, ο κ. Elefante ανέφερε πως τα αυτοκίνητα γίνονται όλο και περισσότερα αυτόνομα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε, όλα δείχνουν πως έως το 2027 ή 2028 ένα πλήρως αυτόνομο όχημα (level 5) μπορεί να αποτελέσει πραγματικότητα, αρκεί να συντελεστούν οι αναγκαίες αλλαγές σε υποδομές αλλά και νομικό υπόβαθρο.
… το ίδιο και οι άνθρωποι
Παράλληλα, πολλά αλλάζουν και από την πλευρά των πελατών. Η συμπεριφορά τους στο θέμα κινητικότητας/mobility εξελίσσεται, ειδικά όσον αφορά την απόσταση που διανύεται αλλά και την άνεση που αναμένουν. Οι κατηγορίες των οχημάτων, οι απαιτήσεις όσον αφορά την ασφάλεια και η στάση απέναντι στην τεχνολογία, επίσης, αλλάζουν, όπως και οι ανάγκες ψυχαγωγίας. Σύμφωνα με τον Konstantin Sixt, Board member of Sales στην Sixt SE, ο οποίος συμμετείχε και αυτός στο συνέδριο, πλέον αρχίζει να εμφανίζεται το φαινόμενο του «mobility as a service». Όπως ανέφερε, οι εταιρείες μισθώνουν οχήματα για 365 ημέρες , ενώ αυτά βρίσκονται σε κίνηση πολύ λιγότερο. Εκτιμά, λοιπόν, πως η εν λόγω πρακτική θα αλλάξει, και νέα μοντέλα πρόκειται να αναδυθούν. Επίσης, συμφώνησε και με άλλους ομιλητές πως οδηγούμαστε σε μια εποχή που δεν θα έχει πια σημασία η «ιδιοκτησία» ενός οχήματος αλλά η «χρήση» που θα κάνει ο πελάτης.
Ο δρόμος προς το CASE
Γενικότερα, για πολλούς το μέλλον του mobility έχει κωδικό όνομα και αυτό είναι το CASE (Connected, Autonomous, Shared, Electric). Βέβαια, ο δρόμος μέχρι αυτή την εποχή δεν είναι εύκολος και στο πλαίσιό του αρκετά νέα επιχειρηματικά μοντέλα πρόκειται να αναδυθούν, καθιστώντας την ικανότητα προσαρμογής ως το βασικό διαφοροποιητικό στοιχείο ανάμεσα στην επιβίωση και την… παρακμή. Ο Wim Bauwens, marketing & communications manager στην τεχνολογική εταιρεία Sofico, καταπιάστηκε ακριβώς με αυτό το θέμα στη δική του παρουσίαση του και έκανε λόγο για τέσσερις βασικές τάσεις που εντοπίζονται στο χώρο του mobility σήμερα.
Η πρώτη τάση είναι η διάδραση μεταξύ τεχνολογίας και πελατοκεντρικότητας (customer centricity). Ο πελάτης απαιτεί διαφάνεια και όχι απαραίτητα το προϊόν. Βέβαια, η καταναλωτική εμπειρία που προσφέρει ο πάροχος είναι αυτή που κάνει τη διαφορά.
Η δεύτερη τάση συνίσταται στην ανάπτυξη της φιλοσοφίας που βασίζεται περισσότερο στη χρήση και λιγότερο στην ιδιοκτησία. Πλέον το όχημα έχει μεγαλύτερη σημασία από τον οδηγό του. «Οι OEMs πρέπει να επανεφεύρουν τους εαυτούς τους και να μετεξελιχθούν σε παρόχους υπηρεσιών mobility», ανέφερε ο κ. Bauwens, υπογραμμίζοντας πως οι υπηρεσίες διασύνδεσης και διαμοιρασμού (connected services) όπως οι παραλαβές και οι διανομές (pick-up & delivery), οι υπηρεσίες concierge και το λεγόμενο peer-to-peer sharing, μπορούν να δημιουργήσουν ακόμη και έσοδα για τους συνδρομητές αυτών των υπηρεσιών ή ίσως να οδηγούν σε μείωση του μηνιαίου αντιτίμου.
«Σε αντιστοιχία, οι επιχειρήσεις που κινούνται στο χώρο των μισθώσεων, στο κομμάτι του fleet και του leasing, αναζητούν μεγαλύτερη κατάτμηση: τα αμάξια πρέπει να νοικιάζονται με το λεπτό ή με την ώρα και όχι με το έτος. Επίσης, εστιάζουν σε υπηρεσίες mobility όπως το car & ride sharing ή το multimodality» πρόσθεσε, ενώ υπογράμμισε πως μια τρίτη σημαντική τάση είναι ότι B2B και B2C συγκλίνουν όλο και περισσότερο, ειδικά στην Ευρώπη. «Επίσης, υπάρχει και το λεγόμενο B2B2E: υπηρεσίες που αγγίζουν ένα πολύ ευρύτερο από τους οδηγούς εταιρικών οχημάτων target group και περιλαμβάνουν ποδήλατα, αυτοκίνητα που μοιράζονται και άλλα σχήματα mobility», ανέφερε.
Η τελευταία τάση που επεσήμανε είναι πως οι γραμμές μεταξύ back και front office αρχίζουν να θολώνουν. «Το ταξίδι του καταναλωτή αρχίζει και τελειώνει online. Οι πελάτες θέλουν να τα κάνουν όλα μόνοι τους και να μην έρχονται σε επαφή με κάποιο κέντρο εξυπηρέτησης. Γι’ αυτό θα πρέπει να δίνεται έμφαση στο user experience και προτεραιότητα στις φορητές συσκευές».
