Αρκετή συζήτηση γίνεται τον τελευταίο καιρό για την προοπτική εφαρμογής του μοντέλου κοινωνικού leasing στην Ελλάδα.
Με τον όρο «κοινωνικό leasing» (ή «κοινωνική μίσθωση») νοείται η επιδότηση ή στήριξη από το κράτος, ώστε ευάλωτα νοικοκυριά να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέσω χρηματοδοτικής μίσθωσης με πολύ μειωμένο κόστος μηνιαίας δόσης. Περιλαμβάνει όχι μόνο τη μερική κάλυψη του κόστους μίσθωσης (leasing), αλλά πιθανώς και παροχές όπως η ασφάλιση, το service, ακόμη και εγκατάσταση οικιακού φορτιστή.
Επί του παρόντος, δεν είναι ακόμα απολύτως ξεκάθαρο το νομικό πλαίσιο θέσπισης των παραπάνω, π.χ. ποιοι θα είναι οι συντελεστές φόρων, ποιος αναλαμβάνει τη συντήρηση, τι γίνεται με τα μεταχειρισμένα αν επιτρέπονται, κλπ. Σημειωτέον ότι το κόστος για το κράτος όσον αφορά τη χρηματοδότηση πρέπει να είναι σαφές, προκειμένου το όλο πρόγραμμα να είναι βιώσιμο. Το ποσό που θα διατεθεί είναι σε κάθε περίπτωση μεγάλο, άρα θα πρέπει να υπάρξουν σαφείς κανόνες για απολογισμούς. Υπάρχουν και πρακτικά ζητήματα: υποδομές φόρτισης, διάρκεια lease, όροι ασφαλιστικών καλύψεων, κ.ά.
Έως τώρα, πάντως, οι πρώτες πληροφορίες περιγράφουν τα εξής: Το πρόγραμμα θα αφορά 10.000 ευάλωτα νοικοκυριά για την επιδότηση μίσθωσης ηλεκτρικών οχημάτων. Επιπλέον, 14.000 επιχειρήσεις θα ωφεληθούν για την «αναβάθμιση στόλου οχημάτων». Το συνολικό ποσό επιδότησης για τα νοικοκυριά εκτιμάται περίπου στα 150 εκατ. ευρώ, με μέσο ποσό 15.000 €/οικογένεια. Για τις επιχειρήσεις, αντιστοίχως υπολογίζεται σε περίπου 300 εκατ. ευρώ για τη μετάβαση σε οχήματα χαμηλών ή μηδενικών ρύπων. Φημολογείται, την ίδια ώρα, ότι το μηνιαίο κόστος θα μπορούσε να είναι πολύ χαμηλό, γύρω στα 40-100 ευρώ/μήνα για ευάλωτα νοικοκυριά.
Πρέπει να σημειωθεί πως το «Κοινωνικό Leasing» συνδέεται με το Εθνικό Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο (ΚΚΣ) της Ελλάδας, το οποίο στοχεύει στη δίκαιη πράσινη μετάβαση, και με τις επιπτώσεις του νέου συστήματος εμπορίας εκπομπών (ΣΕΔΕ2). Το σχέδιο αρχίζει ή θα αρχίσει να εφαρμόζεται χρονικά γύρω στα τέλη 2026 ή αρχές 2027 για κάποια μέτρα. Αναζητούνται οι πόροι και ο τρόπος χρηματοδότησης και εφαρμογής, καθώς και τα κριτήρια για την επιλεξιμότητα. Μερικά από τα προτεινόμενα ή αναφερόμενα κριτήρια: >Νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα — «ευάλωτα» νοικοκυριά > Έλλειψη πρόσβασης σε δημόσιες μεταφορές ή/και ανάγκη για όχημα για καθημερινές μετακινήσεις>Το κόστος leasing του οχήματος (και πιθανώς των εξαρτημάτων, ασφάλισης, service) να είναι σημαντικά μειωμένο.
Οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Στις 22 Μαΐου 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε νέες συστάσεις για να βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να αντιμετωπίσουν τη φτώχεια στις μεταφορές και να προωθήσουν δίκαιη και βιώσιμη κινητικότητα — ένα ζήτημα που αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία καθώς επιταχύνεται η μετάβαση προς τη μηδενικών εκπομπών κινητικότητα.
Οι συστάσεις, που εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και συνδέονται με το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα (το οποίο θα κινητοποιήσει 86,7 δισ. ευρώ μεταξύ 2026 και 2032), στοχεύουν να διασφαλίσουν ότι η πράσινη μετάβαση στις μεταφορές δεν θα αφήσει κανέναν πίσω.
Κίνητρα για καθαρές λύσεις κινητικότητας
Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τους πόρους του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα ώστε να προωθήσουν την προσιτή πρόσβαση σε οχήματα μηδενικών εκπομπών (ZEVs), συμπεριλαμβανομένων τόσο νέων όσο και μεταχειρισμένων ηλεκτρικών αυτοκινήτων και φορτηγών. Ενδεικτικά μέτρα περιλαμβάνουν:
- Κοινωνικά προγράμματα μίσθωσης που στοχεύουν ευάλωτα νοικοκυριά, πολύ μικρές επιχειρήσεις και χρήστες μεταφορών.
- Επενδύσεις σε δημόσιες υποδομές φόρτισης, ιδίως σε περιοχές με ελλιπή κάλυψη.
- Στήριξη λύσεων κατ’ απαίτηση, κοινόχρηστων και ενεργητικής κινητικότητας, συμπληρωματικά με τα δίκτυα δημόσιων μεταφορών.
Αντιμετώπιση της φτώχειας στις μεταφορές
Η φτώχεια στις μεταφορές ορίζεται ως η αδυναμία ή δυσκολία ατόμων ή νοικοκυριών να καλύψουν το κόστος ιδιωτικών ή δημόσιων μεταφορών ή η έλλειψη πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες λόγω περιορισμένων επιλογών μετακίνησης. Η Επιτροπή εντοπίζει βασικές ομάδες που κινδυνεύουν:
- Νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος σε αγροτικές και προαστιακές περιοχές.
- Ευάλωτοι αστικοί πληθυσμοί που στερούνται προσιτών και επαρκών δημόσιων ή κοινόχρηστων επιλογών μετακίνησης.
- Κοινότητες που εξαρτώνται από κινητικότητα υψηλού κόστους βασισμένη σε ορυκτά καύσιμα.
Σχεδιασμός με βάση τις τοπικές ανάγκες
Οι κατευθυντήριες γραμμές καλούν τις εθνικές και περιφερειακές αρχές να θέσουν μετρήσιμους στόχους για τη βελτίωση της προσιτότητας, της διαθεσιμότητας και της προσβασιμότητας στις μεταφορές. Αυτό περιλαμβάνει την ενσωμάτωση της πολυτροπικής συνδεσιμότητας, την επέκταση των δημόσιων συγκοινωνιών και τη διασφάλιση επαρκών υποδομών φόρτισης και ανεφοδιασμού για ηλεκτρικά και υδρογονοκίνητα οχήματα.
Παρακολούθηση και δεδομένα
Οι συστάσεις υπογραμμίζουν την ανάγκη για καλύτερη εθνική συλλογή δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων δεικτών αποτυπωμένων ανά φύλο και εισόδημα, ώστε να παρακολουθείται η πρόοδος. Εργαλεία σε επίπεδο ΕΕ, όπως το υπό σύσταση Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Δίκαιης Μετάβασης, θα συμβάλουν στην παρακολούθηση των πτυχών δικαιοσύνης της πράσινης μετάβασης, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης υποδομών για ηλεκτρικά οχήματα και της πρόσβασης σε κινητικότητα μηδενικών εκπομπών.
Η έμφαση της Επιτροπής στην κοινωνική δικαιοσύνη παράλληλα με τους περιβαλλοντικούς στόχους υπογραμμίζει ότι η μετάβαση της Ευρώπης σε μεταφορές μηδενικών εκπομπών — συμπεριλαμβανομένων ηλεκτρικών οχημάτων, λύσεων υδρογόνου και υπηρεσιών κοινόχρηστης κινητικότητας — πρέπει να είναι συμπεριληπτική. Οι δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές ηλεκτροκίνησης, τα κοινωνικά προγράμματα μίσθωσης και οι στοχευμένες επιδοτήσεις μπορούν να καταστήσουν τα οφέλη της καθαρής κινητικότητας προσβάσιμα σε όλους, ενώ παράλληλα θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη να εκπληρώσουν τους στόχους του Κανονισμού για τις Υποδομές Εναλλακτικών Καυσίμων (AFIR).
Η Ένωση Ευρωπαίων Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA) έχει τοποθετηθεί και εκείνη για το κοινωνικό leasing https://www.acea.auto/publication/acea-recommendations-on-social-leasing-of-electric-vehicles/
ACEA: Κύριες Συστάσεις για Κοινωνικά Σχήματα Μίσθωσης Ηλεκτρικών Οχημάτων (EVs)
- Στόχευση στους ευάλωτους
- Προτεραιότητα στις ανάγκες ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, νοικοκυριών, μικρομεσαίων επιχειρήσεων και μικροεπιχειρήσεων.
- Τα κριτήρια επιλεξιμότητας να καθορίζονται από κάθε κράτος-μέλος, ανάλογα με τις τοπικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.
- Αξιοποίηση της αγοράς μεταχειρισμένων EVs
- Ενσωμάτωση μηχανισμών για τη μίσθωση μεταχειρισμένων EVs, ως οικονομικότερη επιλογή για τους πιο ευάλωτους.
- Προσιτότητα μίσθωσης
- Στήριξη μέσω επιδότησης ποσοστού του μηνιαίου μισθώματος, αντί για γενικά πλαφόν τιμών.
- Στόχος: μακροπρόθεσμη συμμετοχή περισσότερων οδηγών από ευάλωτα στρώματα.
- Ενδυνάμωση μικρών επιχειρήσεων
- Επέκταση των σχημάτων και σε ΜΜΕ και μικροεπιχειρήσεις.
- Κάλυψη μετάβασης σε οχήματα μηδενικών εκπομπών, τόσο ελαφρά όσο και βαρέα, όπου ενδείκνυται.
- Βιωσιμότητα και κοινωνική υπευθυνότητα
- Ανάπτυξη βιώσιμων χρηματοδοτικών μηχανισμών για μακροπρόθεσμη λειτουργία χωρίς υπέρμετρη επιβάρυνση δημοσίων προϋπολογισμών.
- Ένταξη σε ευρύτερη στρατηγική
- Ενσωμάτωση κοινωνικών σχημάτων μίσθωσης στα εθνικά κοινωνικά κλιματικά σχέδια, με αξιοποίηση του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα (Social Climate Fund).
- Διερεύνηση επιπλέον χρηματοδοτικών εργαλείων.
- Τα σχήματα κοινωνικής μίσθωσης να θεωρούνται μέρος μιας συνολικής στρατηγικής ανάπτυξης της ηλεκτροκίνησης με πολλαπλά κίνητρα.
- Εύκολη πρόσβαση και λιγότερη γραφειοκρατία
- Απλοποιημένες διαδικασίες για να εξασφαλιστεί ευρεία συμμετοχή ευάλωτων ατόμων και επιχειρήσεων.
