Οι περισσότεροι από εμάς δεν σκεφτόμαστε τι συμβαίνει στα αυτοκίνητά μας όταν ολοκληρώσουν το τελευταίο τους ταξίδι, πολύ μετά τον τελευταίο τεχνικό έλεγχο, όταν ο κινητήρας σταματήσει να λειτουργεί και παραδώσουμε τα κλειδιά.
Κι όμως, καθώς η Ευρώπη κινείται προς μια κυκλική οικονομία, το τι συμβαίνει σε αυτά τα οχήματα –και στα πλαστικά που περιέχουν– έχει μεγαλύτερη σημασία από ποτέ, γράφει η Silvia Vecchione, Ανώτερη Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA).
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αναθεώρηση της οδηγίας για τα Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (ELV) δεν είναι απλώς άλλη μια ευρωπαϊκή ρύθμιση· αποτελεί πραγματική ευκαιρία να κάνουμε την ανακύκλωση αυτοκινήτων πιο έξυπνη, καθαρή και αποδοτική. Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων στην Ευρώπη ήδη σχεδιάζουν οχήματα που διαρκούν περισσότερο, χρησιμοποιούν λιγότερες πρώτες ύλες και είναι ευκολότερα στην ανακύκλωση, όπως αναφέρεται και σε πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος.
Απαιτούνται αυστηρότεροι κανόνες που θα ενισχύουν την κυκλικότητα και θα μειώνουν τα απόβλητα, αλλά αυτοί οι κανόνες πρέπει να είναι σαφείς, δίκαιοι και ρεαλιστικοί, διότι η αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουμε και ανακυκλώνουμε τα αυτοκίνητα είναι μια δύσκολη διαδικασία. Τα οχήματα είναι από τα πιο πολύπλοκα καταναλωτικά προϊόντα που κατασκευάζονται.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα τα πλαστικά. Πολλοί μιλούν για την ανάγκη χρήσης περισσότερου ανακυκλωμένου πλαστικού στα αυτοκίνητα. Όμως αυτό είναι εφικτό μόνο αν υπάρχουν τα κατάλληλα υλικά και αν οι ανακυκλωτές μπορούν να πληρούν αυστηρά πρότυπα ποιότητας και ασφάλειας. Αν οι στόχοι είναι υπερβολικά φιλόδοξοι και εφαρμόζονται πολύ νωρίς, διατρέχουμε τον κίνδυνο να προκαλέσουμε μεγαλύτερη ζημιά, χρησιμοποιώντας πλαστικά κατώτερης ποιότητας που δεν αποδίδουν ή δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν με ασφάλεια. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε χρόνο, υποστήριξη για νέες τεχνολογίες ανακύκλωσης και μια ενιαία μέθοδο σε επίπεδο ΕΕ για το τι θεωρείται «ανακυκλωμένο».
Όταν ένα αυτοκίνητο απορρίπτεται, πολύ συχνά τα πλαστικά καταλήγουν σε αποτέφρωση ή σε χωματερές. Αυτό αποτελεί χαμένη ευκαιρία, τόσο για την προστασία του περιβάλλοντος όσο και για την οικονομική ανάπτυξη.
Η αναθεωρημένη πρόταση για τον Κανονισμό ELV επιχειρεί να το αλλάξει αυτό, θέτοντας υποχρεωτικούς στόχους για τη χρήση ανακυκλωμένου πλαστικού στα νέα οχήματα. Οι στόχοι είναι φιλόδοξοι, αλλά και ευκαιρία να δείξουμε ότι η κυκλικότητα είναι δυνατή ακόμη και στους πιο πολύπλοκους, παγκοσμιοποιημένους τομείς.
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, το ερώτημα δεν είναι αν αυτή η μετάβαση είναι απαραίτητη – είναι. Το ερώτημα είναι πώς θα την κάνουμε εφικτή, αξιόπιστη και δίκαιη.
Οι νέοι κανόνες δεν πρέπει να θέτουν σε σύγκρουση διαφορετικούς στόχους βιωσιμότητας. Περισσότερη κυκλικότητα δεν πρέπει να σημαίνει λιγότερη ασφάλεια, περιορισμένη καινοτομία ή αύξηση των εκπομπών CO₂ αλλού στο σύστημα. Ας αποφύγουμε την υπερβολική πολυπλοκότητα με τεχνικούς περιορισμούς ή αντικρουόμενους κανονισμούς που προκαλούν σύγχυση αντί να βοηθούν.
Τα αυτοκίνητα παραμένουν σε χρήση κατά μέσο όρο 9 έως 17 χρόνια, και καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής τους πρέπει να είναι ασφαλή, αποδοτικά και, στον ολοένα και πιο ηλεκτροκίνητο κλάδο, μακράς διάρκειας.
Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι όλα τα ανακυκλωμένα πλαστικά κατάλληλα, ούτε όλοι οι προμηθευτές μπορούν να ανταποκριθούν στα πρότυπα που τίθενται.
Οι στόχοι πρέπει να είναι ρεαλιστικοί και να συνοδεύονται από τα κατάλληλα εργαλεία: μια σαφή, απλή, τυποποιημένη μέθοδο υπολογισμού της ανακυκλωμένης περιεκτικότητας, ένα σύστημα πιστοποίησης που θα εμπνέει εμπιστοσύνη στους κατασκευαστές και στις ρυθμιστικές αρχές και –το σημαντικότερο– χρόνο. Μια μεταβατική περίοδος 72 μηνών για νέα μοντέλα οχημάτων δεν είναι υπερβολική πολυτέλεια, αλλά αναγκαία προϋπόθεση για την καινοτομία και την παραγωγή.
Πρέπει επίσης να αποφύγουμε τη μετατροπή αυτού του κανονισμού σε «κλειστό κλαμπ». Οι προτάσεις να περιοριστεί η προέλευση των ανακυκλωμένων πλαστικών, π.χ. να προτιμώνται υλικά εντός της ΕΕ ή να δημιουργηθούν λίστες «επιλέξιμων χωρών», μπορεί να φαίνονται ορθολογικές, αλλά υπονομεύουν τους ίδιους στόχους που προσπαθούμε να πετύχουμε.
Ας μην ξεχνάμε: η κυκλικότητα δεν σταματά στα σύνορα της ΕΕ. Δεν μπορεί να σταματήσει.
Η αυτοκινητοβιομηχανία στην Ευρώπη βασίζεται σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και η περιορισμένη πρόσβαση σε ανακυκλωμένα πλαστικά από το εξωτερικό θα στραγγαλίσει την προσφορά τη στιγμή που η ζήτηση αυξάνεται. Θα στείλει επίσης λάθος μήνυμα στους εταίρους μας στις αναδυόμενες οικονομίες, όπου προωθούμε ενεργά τη βιώσιμη ανακύκλωση μέσα από πρωτοβουλίες όπως το έργο AFRECAR στην Αφρική.
Αντί για περιορισμούς, πρέπει να ηγηθούμε με το παράδειγμα.
Η Ευρώπη μπορεί να θέσει τα πρότυπα για υπεύθυνη ανακύκλωση πλαστικών παγκοσμίως. Αλλά αυτό προϋποθέτει συνεργασίες – όχι εμπόδια.
Τελικά, το διακύβευμα δεν είναι μόνο η ρύθμιση των οχημάτων. Είναι η αξιοπιστία των φιλοδοξιών μας για μια κυκλική οικονομία. Είναι η ικανότητά μας να δείξουμε στους πολίτες ότι η βιωσιμότητα δεν είναι απλώς κάτι που συζητάμε, αλλά κάτι που ενσωματώνεται στην καθημερινή ζωή. Ακόμα και στα αυτοκίνητα που οδηγούν.
Αυτός ο κανονισμός μπορεί να γίνει μια ευρωπαϊκή ιστορία επιτυχίας που θα συνδυάζει τη φιλοδοξία με τον ρεαλισμό και την περιβαλλοντική υπευθυνότητα με την οικονομική λογική. Αλλά θα πετύχει μόνο αν αντικατοπτρίζει πώς λειτουργεί πραγματικά η βιομηχανία, πώς συντελείται η αλλαγή και πώς πρέπει να διαχέεται η πρόοδος – όχι να μονοπωλείται.
Ένας ισχυρός Κανονισμός ELV πρέπει να στοχεύει ψηλά, αλλά να βασίζεται στην πραγματικότητα του τρόπου με τον οποίο τα οχήματα κατασκευάζονται, χρησιμοποιούνται και απορρίπτονται. Αν τον εφαρμόσουμε σωστά, αυτός ο νόμος μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη να ηγηθεί στην πράσινη καινοτομία, χωρίς να μείνει κανείς πίσω.
Ας δώσουμε στον Κανονισμό ELV τη στήριξη που χρειάζεται, όχι απλώς για να εγκριθεί, αλλά για να αποδώσει μακροπρόθεσμα. Γιατί σε μια πραγματικά κυκλική οικονομία, κάθε τέλος είναι μια αρχή. Ακόμη και για το πλαστικό.
